Pierwszy uśmiech, pierwszy postawiony samodzielnie krok, pierwsze wypowiedziane słowo – to momenty, na które z niecierpliwością czeka każdy rodzic. Na długo pozostają one w pamięci i nawet po wielu latach wywołują wzruszenie. Wspominając je mało, który rodzic pamięta, że zanim one nadeszły poprzedzone były trudniejszymi chwilami, które nazywamy skokami rozwojowymi. Czym one są? Na czym polegają i ile ich czeka rodziców niemowlaków?
Co to są skoki rozwojowe?
Spędzając z dzieckiem każdy dzień, może Ci się wydawać, że rośnie ono i rozwija się systematycznie, powoli uczy się nowych umiejętności. Badania dwóch holenderskich lekarzy – Frans Plooj i Hetty van de Rijt, zaprzeczają jednak temu i wskazują, że rozwój malucha jest wynikiem tzw. skoków rozwojowych. Określane są one również jako kamienie milowe lub tygodnie cudów. W ich trakcie w mózgu niemowlaka powstaje wiele nowych połączeń neuronalnych, co powoduje szybki rozwój układu nerwowego, przetwarzanie nowych informacji oraz wchodzenie organizmu w nowy etap dojrzewania.
Skoki rozwojowe – czy one naprawdę istnieją?
Skoki rozwojowe u noworodka i niemowlaka budzą wiele kontrowersji. Wynika to z tego, że brakuje jednoznacznych badań potwierdzających ich występowanie. Wielu rodziców zauważa jednak charakterystyczne objawy i zmiany, zachodzące w zachowaniu dziecka w określonych tygodniach życia.
Kiedy występują skoki rozwojowe u niemowląt?
W pierwszym roku życia występuje aż siedem kamieni milowych w rozwoju dziecka. Zazwyczaj trwają od kilku dni do nawet kilku tygodni. Co ciekawe, każdy kolejny skok rozwojowy u noworodka trwa dłużej niż poprzedni. Musisz też wiedzieć, że tzw. tygodnie cudów nie kończą się wraz z ukończeniem przez dziecko 12 miesięcy. Pojawiają się one również w drugim i trzecim roku życia. Wielu ekspertów uważa, że ostatni skok rozwojowy pojawia się w okolicy 5 lat. Nie jest on jednak tak widoczny, jak ten u niemowląt, a zachodzące w jego ramach zmiany są bardziej rozciągnięte w czasie. To, dlatego najłatwiej jest ustalić kalendarz skoków rozwojowych w pierwszym roku życia. Kamienie milowe w rozwoju są w nim przypisane do konkretnych tygodni i ściśle powiązane z datą narodzin dziecka.
Musisz jednak pamiętać, że każdy maluch rozwija się w swoim indywidualnym tempie. Może się więc zdarzyć, że u Twojej pociechy skok rozwojowy będzie wyglądał nieco inaczej niż u dziecka siostry, kuzynki czy przyjaciółki. Może wystąpić np. w innym tygodniu lub w ramach danego skoku Twoje dziecko skupi się na rozwoju nieco innej umiejętności. Jest to zupełnie normalne, ponieważ kalendarz skoków rozwojowych stanowi umowne granice progresu. Musisz też wiedzieć, że jako rodzic poprzez stymulację zmysłów możesz znacząco wpływać na przebieg skoków rozwojowych.
Czym objawiają się skoki rozwojowe u niemowląt?
Tygodnie cudów u dziecka faktycznie są tymi cudownymi pod względem rozwoju. Niestety są też okupione złym samopoczuciem zarówno maluszka, jak i Twoim – opiekuna. Do najczęstszych objawów poprzedzających skok rozwojowy u niemowlaka zalicza się:
- Płacz i marudzenie,
- Niepokój dziecka,
- Wycofanie i apatia,
- Niechęć wobec przewijania,
- Problemy ze snem – zarówno ospałość, jak i niemożność zaśnięcia,
- Krzykliwość,
- Brak apetytu,
- Potrzeba nieustannego kontaktu fizycznego z rodzicem (ciągłe przytulanie i noszenie),
- Intensywniejsze odbieranie bodźców z otoczenia.
Objawy te mogą występować w różnym natężeniu i nie zawsze wszystkie. Miej na uwadze również, że nie zawsze zwiastują one skok rozwojowy. Jeśli budzą one u Ciebie niepokój lub towarzyszy im podwyższona temperatura, koniecznie skonsultuj je z pediatrą.
Co oznaczają skoki rozwojowe u noworodka?
Skoki rozwojowe objawiają się tym, że maluszek zaczyna lepiej odbierać bodźce, uczy się obserwować swoje otoczenie i wyciągać informacje (związki przyczynowo – skutkowe), a także doskonali umiejętności motoryczne. Kamienie milowe w rozwoju do 12 miesiąca życia mogą dotyczyć jednak wielu różnych kwestii np. raczkowania, siadania, chwytania przedmiotów. Skoki rozwojowe po roku odpowiadają natomiast za budowanie autonomii oraz rozwijanie aparatu mowy.
Pierwszy skok rozwojowy – co się zmienia?
Kalkulator skoków rozwojowych wskazuje, że ten pierwszy ma miejsce ok. 4-5 tygodnia życia dziecka. Trwa on zaledwie kilka dni, a jego podstawowy objaw to rozdrażnienie i niepokój malca.
Pierwszy skok rozwojowy przynosi przede wszystkim w zmiany w zakresie funkcjonowania zmysłów. W praktyce niemowlę zaczyna:
- uważniej patrzeć i zatrzymywać wzrok na twarzy rodzica,
- silniej reagować na dotyk, dźwięk i zapachy,
- świadomie uśmiechać się – stąd też pierwszy skok rozwojowy jest tym niezwykle wyczekiwanym.
Skok rozwojowy 8 tydzień – co się zmienia?
Drugi skok rozwojowy występuje między 7 a 9 tygodniem życia. W jego następstwie maluszek uczy się kontrolować ruchy rąk i nóg, a także częściej przekłada główkę na boki w leżeniu na brzuchu – choć jeszcze nie do końca opanowuje koordynacje. Zmiany, jakie zauważysz to również silniejsza reakcja na dźwięki oraz coraz pewniejsze chwytanie przedmiotów. Drugi skok rozwojowy uczy również dziecko dostrzegać rutynę dnia codziennego oraz uświadamia mu, że potrafi wydawać dźwięki.
Skok rozwojowy 11 tydzień – co się zmienia?
Czas na kolejne zmiany przychodzi między 10 a 12 tygodniem życia, wtedy ma miejsce trzeci skok rozwojowy dziecka. W jego wyniku ruchy malucha stają się coraz bardziej płynne, pojawia się koordynacja ruchów głowy oraz oczu. 3 skok rozwojowy to też pierwsze, jeszcze nieśmiałe próby siadania i odpychania się, a także zaczyna wkładać przedmioty do buzi.
Skok rozwojowy 4 miesiąc – co się zmienia?
4 skok rozwojowy przypada na 14-19 tydzień. Powszechnie jest on uznawany za ten przełomowy, bowiem maluch podejmuje coraz odważniejsze próby podnoszenia się i nabywa nowych umiejętności ruchowych np. długotrwały podpór na przedramionach i sięganie po zabawkę, obrót z pleców na boki, przekładania zabawek z ręki do ręki. Po zakończeniu tego tygodnia cudów zauważysz, że maluch zacznie reagować na swoje imię i odbicie w lustrze.
Skok rozwojowy 6 miesiąc – co się zmienia?
Między 22-26 tygodniem życia, czyli u 6 miesięcznego malucha występuje piąty skok rozwojowy. W jego efekcie dziecko zaczyna zauważać odległości pomiędzy przedmiotami, rozumie proste związki przyczynowo – skutkowe, zaczyna samodzielnie siadać (lub podejmuje pierwsze próby), zaczyna naukę pełzania.
Nabywanie nowych umiejętności często wiąże się jednak z trudnym okresem i dla dziecka i dla rodziców. Zwiększenie mobilności maluszka może być dla Ciebie przytłaczające, a jego złe samopoczucie i rozdrażnienie często potęguje wyrzynanie się pierwszych zębów. 5 skok rozwojowy dla wielu dzieci to też początek tzw. lęków separacyjnych, które objawiają się płaczem, kiedy rodzic znika z zasięgu wzroku.
Skok rozwojowy 10 miesiąc – co się zmienia?
6 skok rozwojowy (między 8 a 10 miesiącem życia) sprawia, że dziecko zaczyna rozpoznawać kształty, uczy się tworzyć kategorie przedmiotów i wyrażać emocje takie jak rozbawienie czy zazdrość. W tym czasie chętnie też bada przedmioty dłońmi oraz chwyta je, używając palca wskazującego i kciuka. Szósty skok rozwojowy odpowiada też za to, że maluch uczy się przejmować inicjatywę w zabawie i czuje potrzebę przemieszczania się.
Skok rozwojowy 11 miesiąc – co się zmienia?
Siódmy skok rozwojowy to ten ostatni w pierwszym roku życia dziecka. Wypada on między 44-48 tygodniem. W jego wyniku maluch zaczyna mówić pierwsze zrozumiałe słowa np. nie, tak, mama, a jednocześnie chłonie nowe wyrazy. 7 skok rozwojowy to także umiejętności:
- Powtarzania sylab,
- Budowania prostych konstrukcji,
- Zauważania sekwencji zdarzeń,
- Naśladowania odgłosów zwierząt,
- Bazgrania po kartce (rysowania),
- Wspinania się do celu,
- Schodzenia tyłem z wysokości,
- Stawiania pierwszych kroków
Jakie są skoki rozwojowe po 1. roku życia?
Skoki rozwojowe w 2 roku życia są trzy. Związane są one głównie z nauką mówienia i chodzenia. To, co odróżnia je od kamieni milowych w pierwszych 12 miesiącach, to fakt, że przebiegają one mniej gwałtowniej i są znacznie dłuższe – trwają nawet kilka tygodni. Sprawia to, że są one łatwiejsze dla dziecka i rodziców.
Pierwszy skok rozwojowy po roku to ten w 12 miesiącu. Zwykle trwa on ok. tygodnia i bywa nazywany etapem programów. Skutkuje on tym, że dziecko coraz wyraźniej dostrzega schematy przyczynowo- skutkowe oraz uczy się planowania pod cel.
Następny kamień milowy w rozwoju maluch zalicza w wieku 15 miesięcy. Poznasz go po tym, że dziecko będzie umiało nazwać członków rodziny i zrobić „papa”. Maluch w jego wyniku stanie się też bardziej mobilny np. będzie chciał chodzić po schodach. Ważną zmianą jest też ta związana rozwojem poznawczym. Objawia się ona tym, że w książeczkach dziecko umie wskazać znane mu zwierzątko i naśladować wydawane przez niego dźwięki. Ponadto chętnie bawi się w burzenie wież z klocków i rozsypywanie zabawek.
Ostatni skok rozwojowy po roku ma miejsce ok. 18 miesiąca. Jest to czas wspinaczki i nauki swobodnego biegania. Oprócz tego maluch coraz lepiej radzi sobie z mówieniem i chętnie bawi się w zabawy dźwiękonaśladowcze oraz naśladujące prace dorosłych. 2- latek będzie się również orientował, co cieszy, a co denerwuje najbliższych, a także jak jego zachowania są odbierane przez otoczenie.
Skoki rozwojowe dziecka – jak sobie z nimi poradzić?
Każdy skok rozwojowy to trudny czas zarówno dla ciebie jako rodzica, jak i dla dziecka. Zły humor malca, rozdrażnienie i płaczliwość często doprowadzają Cię do zdenerwowania. To, dlatego podczas tzw. tygodni cudów musisz zdobyć się na… ponadprzeciętną cierpliwość. Koniecznie też poświęcaj pociesze więcej uwagi i czasu, a także stawiaj na bliskość. Warto też, abyś w czasie skoków rozwojowych unikała głośnych i gęsto zaludnionych miejsc, co pozwoli ograniczyć reakcje dziecka na bodźce.
W minimalizowaniu negatywnych objawów skoków rozwojowych pomogą Ci też takie akcesoria jak:
- duża piłka rehabilitacyjna – wykorzystaj ją do delikatnego bujania i odbijania; dzięki temu nastąpi stymulacja układu przedsionkowego, który ukoi zdenerwowanie;
- chusta – posłuży do zaspakajania potrzeby bliskości niemowlaka, a także jest wsparciem przy niwelowaniu lęków separacyjnych.
- śpiworek do spania lub kokon – w czasie skoków rozwojowych powinny one zastępować tradycyjną pościel lub kocyk; dzięki temu, że dość ciasno otulają dziecko, zapewnią mu ciepło i dadzą poczucie bezpieczeństwa, a także pozwolą poczuć się jak w brzuchu u mamy; pamiętaj też, że kokony niemowlęce pomogą Ci stosować metodę co-sleeping.
Skoki rozwojowe u niemowląt są fascynującym procesem, który świadczy o dynamicznym rozwoju małego człowieka. To czas, kiedy zdobywa on nowe umiejętności, stawia pierwsze kroki w kierunku samodzielności i odkrywa otaczający go świat. Choć skoki rozwojowe mogą być trudne zarówno dla dziecka, jak i jego rodziców, to stanowią nieodzowny element procesu dorastania. Aby przebiegły one prawidłowo, warto wspierać maluszka, oferując mu przede wszystkim bliskość, zrozumienie i dużo cierpliwości.