Motorykę małą można w uproszczeniu zdefiniować jako czynności wykonywane za pomocą dłoni oraz palców. Poziom tych umiejętności nie jest nam dany od urodzenia. Możemy je kształtować i rozwijać. Nie jest to więc cecha zakorzeniona w genach tak jak kolor oczu czy włosów. Doskonalenie motoryki małej u dziecka pomoże mu w przyszłości łatwiej i lepiej opanować czynności manualne takie jak pisanie, wykonywanie precyzyjnych i skoordynowanych ruchów. Jak najlepiej rozwijać motorykę małą u niemowlaka?
Czym jest motoryka mała?
Czynności takie jak pisanie długopisem, chwytanie małych przedmiotów to przykładowe zadania, których wykonywanie wymaga rozwiniętej motoryki małej. Dla dorosłych są to rzeczy proste, wykonywane mechanicznie. Każdy maluch będzie potrzebował sporo czasu, zanim je opanuje.
Przychodząc na świat mały człowiek posiada wrodzony odruch chwytny. Można go zaobserwować podając dziecku swój palec lub jakikolwiek inny przedmiot. Maluch z pewnością go chwyci. Odruch ten jednak nie jest intencjonalny i zanika po około 2 miesiącu życia dziecka. W kolejnych miesiącach niemowlak przytrzymuje podobne przedmioty, ale już o wiele krócej. Dodatkowo nie używa do tego ani kciuka, ani palca wskazującego. Jest to całkowicie normalne i nie powinno wzbudzać niepokoju rodziców. Ten rodzaj chwytu malec stosuje do około 5 miesiąca życia. Po tym czasie przychodzi etap tak zwanego chwytu dłoniowego, a następnie promieniowo-dłoniowego.
Dopiero w 7 lub 8 miesiącu dziecko wykorzystuje kciuk do przytrzymywania przedmiotów, stosując tym samym chwyt nożycowy. Nie jest to jeszcze w pełni wykształcony rodzaj chwytu. W okolicach 10 miesiąca życia maluch rozpoczyna trenowanie najbardziej precyzyjnego chwytu pęsetowego. Jest to więc najlepszy czas na wspomaganie rozwoju dziecka w tym zakresie np. poprzez zabawę klockami.
Motoryka mała- ćwiczenia dla niemowlaka
Motorykę małą można rozwijać u dziecka już w pierwszych miesiącach jego życia. Początkowo będą to bardzo proste ćwiczenia jednak nawet takie czynności, pomogą maluchowi polepszać umiejętności, które w przyszłości staną się niezbędne do nauki pisania, zapinania guzików czy wiązania butów.
Warto zadbać o to, by pierwsze zabawki niemowlęcia były dopasowane do jego maleńkich rączek. Zbyt duże przedmioty będą dla niego trudne do chwytania. Najlepiej sprawdzą się tutaj różnego rodzaju grzechotki a w szczególności kostki sensoryczne z wystającymi elementami. Przyszyte wstążeczki i tasiemki są dla dziecka łatwe do złapania, przez co mogą go łatwo zaciekawić i zaangażować do zabawy. Kostki sensoryczne bywają dodatkowo obszyte mięciutkimi tkaninami ze specjalną fakturą rozwijającą zmysł dotyku dziecka. Wielobarwne materiały z zabawnymi postaciami lub zwierzątkami przy okazji angażują wzrok niemowlaka.
Kostka sensoryczna od Jukki.pl
Kostki sensoryczne od Jukki są wypełnione antyalergiczną kulką silikonową, przez co zabawka jest bardzo lekka i mięciutka. Atrakcją dla malucha z pewnością może być także wszyta do nich folia, która szeleści pod wpływem dotyku, pobudzając jego słuch. Zabawka ta jest w całości wyprodukowana i szyta ręcznie w Polsce. Do jej stworzenia wykorzystywane są skrawki materiałów pozostałe z szycia innych produktów. Oznacza to, że kostka sensoryczna od Jukki jest wyprodukowana zgodnie z ideologią zero waste, która sprzyja ochronie środowiska.
Aby stworzyć maluchowi przyjazne i bezpieczne miejsce do pierwszych zabaw warto zaopatrzyć go w matę do zabawy. Posłuży ona także do leżakowania, ale i poznawania świata czy raczkowania. Pozwoli dziecku spędzać czas w domu na podłodze, w ogrodzie czy na tarasie. Taka mata idealnie izoluje od podłoża za sprawą wypełnienia o odpowiedniej grubości.
Ćwiczenia rozwijające motorykę małą u niemowlaka można wykonywać również bez użycia dodatkowych akcesoriów. Każdy z nas pewnie pamięta zabawę pod tytułem „Sroczka”. Tego typu zabawne rymowanki i wierszyki, podczas których angażowane są rączki i paluszki dziecka niosą ze sobą wiele korzyści. Stosowane od pierwszych dni życia maleństwa pobudzają go do zainteresowania poszczególnymi częściami ciała, polepszają jego sprawność manualną, a nawet wpływają na późniejszą umiejętność komunikowania się. To niesamowite jak najprostsze zabawy przyczyniają się do rozwoju dziecka, budują więź z rodzicem i pomagają mu skoncentrować się na danej czynności.
Wszystkim tym, którzy nie pamiętają już kultowego wierszyka i zabawy ze „Sroczką”, przypominamy jego treść:
„Mieszała sroczka kaszkę mieszała,
Temu dała na łyżeczkę,
Temu dała na miseczkę,
Temu dała do spodeczka,
Temu dała do słoiczka,
A temu nic nie dała
I frr… po więcej poleciała.”
Z pewnością istnieje o wiele więcej różnych wersji tej rymowanki, jednak oprócz tekstu istotne są jeszcze czynności wykonywane podczas recytowania. Mieszanie kaszki następuje we wnętrzu dłoni maluszka, niczym w garnuszku. Potem kolejno na dotykaniu i głaskaniu paluszków dziecka rozpoczynając od kciuka. Następnie angażujemy palec wskazujący środkowy, serdeczny i mały, które to obrazują recytowane w wierszyku sroczki.
Rozwój motoryki małej u starszych dzieci
Po miesiącach niemowlęcych przychodzi czas na jeszcze ciekawsze zabawy dla maluchów, które rozwijają jego motorykę małą. Doskonałym przykładem takiej zabawy jest przelewanie i przesypywanie uwielbiane przez najmłodszych. Warto wspierać dziecko w tych zabawach i podsuwać mu kolejne pomysły. Takie ćwiczenia na motorykę świetnie stymulują czucie powierzchniowe jego dłoni. Maluch może zanurzać swoje rączki w różnych kuchennych produktach np. grochu, fasoli czy ryżu. Z czasem zabawa ta rozwija się w przesypywanie z jednego naczynia do drugiego za pomocą łyżki lub małego kubeczka.
Sprawność dziecka w tym zakresie rozwija najbardziej popularna zabawa, czyli malowanie i rysowanie za pomocą kredek, farb czy palców. Warto umożliwić maluchowi również grę na różnego rodzaju instrumentach np. bębenku, czy tamburynie. Zajęcia te pomagają zwiększać precyzję ruchów i poprawiają wrażliwość najmłodszych.
Jeśli maluch wykazuje zainteresowanie kuchnią dobrym pomysłem będzie angażowanie go w proste czynności jak wsypywanie produktów czy mieszanie w misce lub ścieranie blatu. Niemałą atrakcją może być również wycinanie ciasteczek. Starsze dzieci z pewnością zainteresują się również krojeniem warzyw i owoców. Proste ćwiczenia na motorykę małą to również te związane z nawlekaniem sznureczków, czy układaniem małych części. Świetną zabawą dla najmłodszych może być także lepienie z plasteliny, modeliny czy masy solnej.
Kostka sensoryczna od Jukki.pl
Jakie są konsekwencje zaniedbania rozwoju motoryki małej?
Rodzice zazwyczaj więcej uwagi poświęcają na rozwój motoryki dużej dziecka, czyli sprawności ogólnej całego ciała. Większe zainteresowanie motoryką małą często przychodzi dopiero w momencie gdy dziecko rozpoczyna naukę rysowania, wycinania, pisania i innych manualnych czynności. Jest to czas gdy dziecko kończy naukę przedszkolną lub nieco później.
Maluch w tym wieku może swobodnie radzić sobie z zadaniami wymagającymi od niego umiejętności manualnych. Musi jednak odpowiednio wcześnie zacząć trenować swoje palce i dłonie. Jeśli jego motoryka mała nie rozwinie się zbyt dobrze, pewne czynności będą sprawiały mu problem od najmłodszych lat. W konsekwencji dziecko nie będzie umieć wykonywać z pozoru prostych zadań samoobsługowych takich jak jedzenie czy ubieranie się. Będzie ich za to unikało tak samo jak innych czynności manualnych.
Trudności mogą mu sprawiać także zadania zręcznościowe lub takie wymagające koordynacji wzrokowo-ruchowej. Słabo wykształcone mięśnie dłoni nie pozwolą maluchowi w miarę swobodnie tak jak rówieśnikom posługiwać się nożyczkami. Nie będzie nadążać również z utrzymaniem tempa pracy. Jest duże prawdopodobieństwo, że sytuacje te spowodują u dziecka rozwój kompleksów i czucia się gorszym od rówieśników. Może pojawić się także niechęć do podejmowania nowych wyzwań, brak pewności siebie, czy też wycofanie. Takiej sytuacji można jednak w prosty sposób zapobiec, proponując dziecku odpowiednie zabawki oraz zabawy, które z pewnością rozwiną motorykę małą.